Er was voor de arbeidsmigranten in de jaren ’60 en begin jaren ’70 voldoende werk, maar niet voldoende woonruimte. Veel bedrijven zochten voor hun werknemers een plekje bij gastgezinnen. Soms ging dit via kerkelijke organisaties. Daarnaast werden er huizen gehuurd en barakken geplaatst op fabrieksterreinen.
De groepen die zonder wervingscontract kwamen, moesten zelf huisvesting zoeken. Veel particulieren openden pensions voor arbeidsmigranten . Sommige pensions werden gestart door arbeidsmigranten die al langer in Nederland woonden.
Barre omstandigheden
In diverse pensions waren de leefomstandigheden bar slecht. Bijvoorbeeld omdat te veel mannen in te kleine en slecht onderhouden ruimtes leefden. Er waren diverse pensions waar meerdere mannen een kamer deelden om kosten te besparen. Dit leidde tot een gebrek aan privacy. De voorzieningen in deze pensions waren doorgaans erg basaal en niet altijd hygiënisch. Daarnaast verkeerden veel pensions in slechte staat met vochtproblemen, schimmel, slechte isolatie en gebrekkige verwarming.
Ondanks de erbarmelijke omstandigheden, boden de pensions volgens historica Nadia Bouras een belangrijk gemeenschapsgevoel. Gastarbeiders kwamen samen, deelden ervaringen en steunden elkaar in een vreemde omgeving. Dit sociale netwerk hielp nieuwkomers bij hun eerste stappen in Nederland.
In het Parool van 2 april 1966 wordt vermeld dat in Amsterdam een tehuis genaamd “Csaar Peter” is geopend voor 50 Marokkaanse gastarbeiders die werken bij het schoonmaakbedrijf Roemeco. Het gebouw, een voormalige militaire bakkerij, is verbouwd en biedt onderdak aan de arbeiders met slaapzalen, een eetzaal, een keuken, en een moskee die door imam Ibrahim werd ingewijd. Er is ook ruimte voor een koelkamer, ingericht voor de schapen die op rituele wijze zijn geslacht.
In welke buurten woonden de eerste arbeidsmigranten?
In het begin woonden ze vooral in wijken zoals de Jordaan, Amsterdam-Oost, Amsterdam-West, en de Pijp. In de jaren ’80, toen er na de gezinshereniging behoefte ontstond aan grotere en betere woonruimten, verhuisden gezinnen naar Amsterdam Nieuw-West, waar zij terechtkwamen in nieuwere en ruimere woningen. Tegenwoordig wonen daar nog steeds veel Marokkaanse Amsterdammers.
De brand in pension Johnny
In de nacht van 5 december 1970 brak een brand uit in pension Johnny, gelegen op de hoek van de Amstelstraat en de Paardenstraat, vlakbij het Rembrandtplein. Bij deze brand kwamen uiteindelijk acht Marokkaanse gastarbeiders om het leven en een Tanzaniaan.
‘Afschuwelijke tonelen’ speelden zich die avond af, schreef de Leidse Courant: “Voor een raam van de derde verdieping zag het toegestroomde publiek een man levend verbranden. Later bleek dat deze ongelukkige zich niet meer had kunnen redden omdat twee andere slachtoffers zich in doodsnood aan z’n benen hadden vastgeklemd.”
In Trouw van 8 december 1970 werden de namen van de slachtoffers gegeven: het waren acht Marokkanen en een Tanzaniaan, die op bezoek was in het pension.
Van de acht Marokkanen die omkwamen, stonden er vier niet bij de vreemdelingendienst geregistreerd. Zij werden geïdentificeerd door familie en vrienden. Het exacte aantal gasten in het pension was onbekend omdat het register kwijt was aldus een artikel van Ons Amsterdam.
Uit onderzoek bleek volgens hetzelfde artikel dat de brand opzettelijk was aangestoken met twee brandhaarden: één op de trap en één bij de bar op de eerste verdieping. De politie vermoedde brandstichting omdat er benzineresten werden gevonden. Marokkaanse getuigen zwegen uit angst voor represailles.
De vijftienjarige tweelingbroers Wiegert en Arend W. werden, evenals de pensionhouder Simon S. en barkeeper Omar L. als verdachten aangehouden. Simon S. had een conflict met zijn vriendin, de eigenares en dreigde dat haar pand zou afbranden. Hij werd echter vrijgelaten wegens gebrek aan bewijs, net als de tweelingbroers. Uiteindelijk werd niemand voor de brand veroordeeld. Barkeeper Omar L. werd wel veroordeeld wegens heling.
Protest
De brand veroorzaakte onrust in de stad en leidde tot protesten van de Marokkaanse gemeenschap. De werkgroep DAR (Arabisch voor ‘huis’) stuurde enkele dagen na de brand telegrammen aan de regering en het Amsterdamse gemeentebestuur. Hierin eisten ze betere huisvesting voor buitenlandse werknemers en drongen aan op strenger toezicht op de brandveiligheidsvoorschriften van pensions zoals Johnny. De voorzitter van DAR, predikant A. Dronkers, zei: “De meeste gastarbeiders in Amsterdam wonen in zeer slechte omstandigheden. Het uitgebrande pension was zelfs niet eens het slechtste.”
Op 12 december organiseerde DAR een protestmars. De verontwaardiging onder de buitenlandse werknemers was groot. Een van de betogers zei: “We zijn verkocht en verraden. Met mooie praatjes zijn we hierheen gelokt, maar kijk hoe we moeten leven.” Ongeveer 1200 mensen liepen onder het zingen van Koranverzen van de Dokwerker door de Amstelstraat naar het verwoeste pension. Op hun protestborden stonden de namen van de omgekomen arbeiders.
Bij het pension hielden ze een moment van stilte en spijkerden een plank aan de deurpost waaraan Marokkanen een grote krans hingen. Er werden bloemen neergelegd.Ze eisten betere huisvesting en strengere veiligheidscontroles. De gemeente Amsterdam beloofde maatregelen te nemen.
Een jaar later sloeg DAR nogmaals alarm. Op 17 december 1971 verscheen in Het Parool een bericht waarin de werkgroep DAR de huisvesting van buitenlandse werknemers in Amsterdam als “beestachtig” omschreef. Het rapport van DAR benadrukte dat sinds een dodelijke brand in een pension aan de Amstelstraat, waarbij negen Marokkaanse gastarbeiders omkwamen, er nauwelijks verbeteringen zijn doorgevoerd. Uit het onderzoek bleek dat 95% van de buitenlandse werknemers onder slechte omstandigheden woonde. DAR riep de gemeente op om strengere maatregelen te nemen, zoals betere controle van pensions en hogere straffen voor overtredingen, om de leefomstandigheden van gastarbeiders te verbeteren.
.
De teksten op deze pagina zijn geschreven door Ewoud Butter.
Heeft u vragen, correcties of aanvullingen?
Geef ze aan hem door.
Deze pagina wordt binnenkort verder aangevuld…..